Wij fietsen vanaf het Zwaneplein de Olfert Pieter Lapstraat in.

Olfert Pieters Lap was koopvaardijkapitein, gezagvoerder op het Nederlandse barkschip "Cristina Agatha", in 1801 geboren te Hollum en overleden op 19 juni 1854 tijdens de terugreis uit Oost-Indië. Zijn lichaam werd aan boord geconserveerd in Arak (een Indische alcoholische drank) en 8 juli 1854 op Ameland begraven aan de noordkant op de algemene begraafplaats. Een edelmoedig mens, die veel deed voor de armen in de Hollumer gemeenschap.

De rode muur aan de linkerkant van de voormalige bakkerij op het hoekje van de O.P. Lapstraat en de Oranjeweg staat helemaal rond, door de hitte van de oven. We zien bovenin de gevel het luik, waar het meel door naar de zolder ging, de hijsbalk en het ovale gat. Door deze opening ging het touw van de zolder naar de katrol in de hijsbalk. Ook maakten de uilen gebruik van dit gat om op de zolder muizen te vangen. Tevens diende deze opening als overdruk-ventiel voor de zolder tijdens storm.

Direct rechtsaf fietsen (in 2020 afgesloten) en vervolgens weer rechts

Op het dak van de afgebroken boerderij achter pand nr. 2 (nu cafetaria De Fretpot) stond een mosterdmolen (1848-1862), gebouwd door Job Dirks Visser, later verbouwd tot graanmolen. Deze molen had geen bestaansmogelijkheid. De molen werd toen verkocht aan One Jans de Boer en weer doorverkocht aan Willem Hendriks de Boer. Zijn zoon Douwe de Boer brak hem af. De naam van de molen was "Zeldenrust".

We rijden nu op de Oranjeweg en gaan rechtdoor de Joh. Bakkerstraat in.

De Joh. Bakkerstraat is genoemd naar Johannes Tjalling Swart. Hij was o.a. bakker van beroep op nr. 13. Trouwde in 1758 met Aartke Pieters. Ze hadden geen kinderen. Hij had veel bezittingen in en bij het dorp: o.a. "De Zwaan", de bakkerij, een boerderij/bakkerij, een schuur in het Koudenburg, een houtzaagmolen, land enz. Tijdens de Franse overheersing was hij 'patriot', dus hij heulde met de Fransen. Hij was puur zakelijk. Hij opperde ook het idee om zandwegen te bestraten.
Het huis met nr. 13 was de oude bakkerij van J.T. Swart, gemetseld van rode bakstenen. Boven de deur staan de namen van het echtpaar Swart en het bouwjaar in Oud-Romeinse cijfers. (J.T. AN CIƆ CICC LXIIII NO A.P. = Johannes Tjelling an(no) 1000+500+100+100+50+10+4 (an)no Aartke Pieters.

Het huis met nr. 7 is de oudste woning van Ameland. Dit fraai gerestaureerde huis is volgens de jaarankers gebouwd in 1516 (maar dit is niet juist, dit moet 1561 zijn) en opgemetseld met Friese gele steentjes. Bijzonder zijn de inmetselingen van rode (Groninger) steen zowel in de gevelbanden als in de vlechtingen langs de kozijnen.

We gaan rechtdoor over de kruising

De smederij is in 1852 gebouwd door Willem Pieters Faber. Deze smederij is ruim 100 jaar door de familie Faber in gebruik geweest. Naast de deur is een metalen oog bevestigd waar de paarden aan vast werden gezet om beslagen te worden

Vroeger woonde op deze plaats de Familie Tremper. De leden van de familie hadden hier een krankzinnigeninrichting. Zij verzorgden en verpleegden 'losbolligen' en zwakzinnigen van het vasteland, o.a. in 1831 J.B. uit Dokkum, wegens overmatig gebruik van sterke drank, in 1833 Y.R., een krankzinnige huisvrouw uit Leeuwarden en van 1850 tot 1899 Jonkheer Calixtus M.V. de Rotte afkomstig van Rinsumageest. Hij werd in Hollum Tjelling genoemd. Calixtus ligt begraven aan de noordkant op de algemene begraafplaats en heeft een fraaie grafsteen.

Het Cornelis Bruinpad is genoemd naar C. Bruin, raadslid en wethouder in de jaren dertig, die zich zeer verdienstelijk maakte met het aanleggen van schelpenpaden. Hij heeft veel gedaan voor het dorp. Hij richtte onder meer de 'Vereniging Vreemdelingen Verkeer Hollum' op. Zijn bijnaam was Kees Skilp.

Eerste straat links

Het Plantsoen was vroeger de brink van Hollum. De oude dorpskern verrees rondom deze brink.
In het plantsoen stond vroeger een Brandweerhuuske. Hollum kreeg in 1890 de eerste brandspuit. De tegenwoordige brandweerkazerne is nu op de Fabrieksweg.

Het reliëf "De drie schalken" is gemaakt door D. van Kampen, in opdracht van de N.V. De Holm, die het schonk aan de gemeente Ameland. Dit ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan in 1984 van de N.V. De Holm. Het verhaal luidt dat Terschellinger strandjutters vaak buit van het Amelander strand haalden. Dit stond de Amelander jutters niet aan en daarom gingen drie van hen 's nachts in het schijnsel van de maan naar Terschelling. Zij namen 3 balken mee naar Ameland en bouwden daar een galg van. Als de Terschellingers weer op Ameland kwamen jutten, konden zij opgehangen worden aan de galg. De tekst luidt: "De Amelander schalken, stalen eens drie balken, 's avonds in de maneschijn. Daarom zal dit hun wapen zijn."

In de bestrating het Amelander wapen. De linkerhelft is geel (kleur van het strand) met daarin drie zwarte balken en de rechterhelft is blauw (de lucht) met daarin een zilveren wassende maan.

Bij de T-splitsing links de J.W. Burgerstraat in.

J.W. Burger was hervormd predikant van Hollum en Ballum van 1772 tot 1786. Hij liet Evert Rang, één van de toenmalige beurtschippers van Hollum, 3 grote koperen kronen aankopen in Amsterdam en schonk deze aan de Nederlands Hervormde kerk te Hollum voor een betere verlichting. Hij pleitte ook voor een haven op Zuid-West bij Hollum. Hij schreef over Ameland in het boek de “Tegenwoordige Staat van Friesland”.

Tweede straat links de Spinhuisstraat in.

In het huis met nr. 1 werd door toedoen van deze zelfde dominee Burger een Spinhuis - een soort sociale werkplaats - opgericht, waar enkele armen werkgelegenheid en een inkomen vonden onder leiding van "spinbaas Tryn".

Rechtdoor door de Cornelis Schellingerstraat in.

Cornelis Schellinger was Hervormd predikant van 1672 tot 1683 en hij zorgde ervoor dat de Nederlands Hervormde kerk in 1679 weer opgebouwd werd, nadat deze omstreeks 1569 door de watergeuzen was verwoest.

De Stelp; vroeger een stuk hoog bouwland met de naam 'De Stelp'. Het was omringd door een dijkje. In 1964 is het verzorgingshuis op deze plaats gebouwd.

Eerste straat links de H.D. Katsstraat in.

De H.D. Katstraat is genoemd naar Hidde Dirks Kat. Hij leefde van 1747 tot 1824 en voer als commandeur van 1771 tot 1777 op de brik "Juffrouw Clara". Hij is bekend om zijn dagboek over het catastrofale jaar 1777 toen 14 schepen door het ijs gekraakt werden en er maar enkele mensen door de eskimo's gered konden worden. Van de 450 walvisvaarders zijn er 310 omgekomen. Kat woonde in Hamburg, maar is overleden bij zijn nicht Meinke Cornelis de Jong- Kat in huis nr. 3.

Hij ligt begraven aan de zuid-westkant van de algemene begraafplaats. Op zijn graf staat een eenvoudige grafsteen met daarop de letters H. D. Kat.
Links, in de tuin voor het bejaardenhuis "De Stelp" staat het beeld van Hidde Dirks Kat, gemaakt door Frans Ram.

We vervolgen onze route en gaan rechtsaf de Jacob de Vriesstraat in.

De Jacob de Vriesstraat is genoemd naar de honderd jarige visserman Jacob de Vries (1834-1935).

Links af de Molenweg in

In 1842 is de molen met onderdelen van de afgebroken molen van Ballum gebouwd door Willem Hendriks de Boer en Job Dirks Visser. Het was een koren- en pelmolen en had een dubbele maalkop. De molen droeg de naam "De Verwachting". De vlucht van de molen had een lengte van 17 meter. In 1949 werd de molen afgebroken, nadat hij helemaal in verval was geraakt en nog maar met 2 wieken draaide. In 1991 is een identieke molen, gekocht in Den Ham (Ov.), opgebouwd en gerestaureerd. Sinds 2004 tevens mosterdmolen.

We draaien op de driesprong links de Badweg op.

De Badweg was vroeger de weg naar het badstrand. Daar vermaakten de badgasten zich met zwemmen en strandspelen. Het was tevens de weg naar het voormalige tentenkamp en zomerwoningen.

Eerste weg rechts, we fietsen nu op de Tjetteweg.

De Tjetteweg is genoemd naar Tjeerdje Jans v.d. Zwaag afkomstig van Kollum. Zij kwam als dienstbode op de eendenkooi in Buren, ontmoette de Hollumer Douwe Bottes Ney die daar arbeider was en trouwde met hem. Ze gingen wonen aan de H.D. Katstraat 2. Ging je langs deze weg het dorp uit, dan ging je 'Tjettes-uut'.

Bij de dijk gaan we rechts en komen langs het paardengraf / Zuidwest

Op het Keteplak achter de dijk stonden de keten van de arbeiders die hielpen bij het maken van de zeedijk om Hollum en Ballum heen (1913-1915).

Achter de dijk stond ook de Wierschuur van Folkert de Haan. Nadat de Afsluitdijk gesloten was en er steeds minder zeewier aanspoelde, brandde de wierschuur af (toeval?).

Bij de geslaagde redding van het gestrande jacht "De Windspiel 4" verdronken 8 paarden bij de lancering van de reddingboot. Ze zijn op speciaal verzoek hier begraven, langs het oude Reddingbootpad, aan de buitenkant van de dijk, waarlangs ze zo vaak de reddingboot naar zee getrokken hadden.

We fietsen nu over de betonweg langs de Klonjes.

Op de Ka'ndune aan de linkerkant van de weg op het duin brandde tot 1 april 1914 het geleidelicht 't ka'ntke. Dit was een baken bij nacht voor de zeevarenden. De olielamp werd 's avonds ontstoken en 's morgens weer gedoofd door Jacob Folkert Visser. Ook werd op die plaats de stormbal gehesen.

Het weidegebied aan de rechterkant heet de Klónjes. Dit was land van geneesheer dr. Johann Hermann Reichard. Hij liet het ontginnen en de mensen noemden het toen de koloniën van dr. Reichard. De Koloniën werd de Klónjes in de volksmond.

De laatste Kaap op deze plaats (links) is gebouwd in 1890 en afgebroken in 1940. In "Dasz Sébuch" van ongeveer 1300 staat beschreven "Dat werk by Holm". Dit is de oudste beschrijving van een Kaap op deze plaats. Een Kaap was een baken voor zeelieden.

Badpaviljoen "N.V. Noordzeebad Hollum" gebouwd in 1928 stond 200 meter ten noordwesten van de Kaap. Na enkele jaren werd het gekocht door C. Lublink. Het is in ongeveer 1939 afgebroken.

Badpaviljoen Kossen werd gebouwd in 1929 door A. Kossen en is in 1938 door duinafslag verplaatst naar de huidige locatie. Eerst deed het dienst als badhuis, 1958 kreeg het de naam "De Wijde Blick". Later werd het café “De blauwe barg” en tot 1999 was het bar-dancing "West End". Nu staan er recreatiewoningen.

Vroeger heette de Badweg het Sierdsmoaipâd. Omdat deze weg toen de weg naar het verdwenen dorp Sier was. Nu is de duinovergang aan het einde van de Badweg zo genoemd. Tot 1940 stonden hier, in de nu verdwenen duinen, een veertigtal zomerwoningen en 2 winkels. De huisjes Bellevue en Castor en Pollux zijn blijven staan.

Het dorp Sier lag op een plaats die nu in zee ligt. Het dorp is door verstuiving van de duinen onder het zand bedolven. In de loop van de 16e eeuw is het grootste deel van het dorp door het zand onbewoonbaar gemaakt en zijn de meeste inwoners vertrokken. Aan het begin van de 18e eeuw is het laatste huis door brand verwoest. In de jaren dertig, toen door de afsluiting van de Zuiderzee een verhevigde duinafslag plaats vond op Ameland, werden overblijfselen van het dorp Sier gevonden. Enige daarvan zijn in het Museum Sorgdrager te bezichtigen. Tot 1960 zijn er, door de afslag van het duin, in totaal ruim 200 putten van het dorp op het strand gevonden.

We gaan nu rechtdoor en fietsen langs de Fenneweg onder de bosrand langs naar de vuurtoren.

In 1952 werden hier aan het eind van de Fenneweg de eerste drie huisjes gebouwd door G. de Vries voor A. Visser te Zaandam: 'de Bosrand', 'Wijde Blick' en 'Bornrif'. Enkele van de afgebroken zomerwoningen aanhet einde van de Badweg zijn hier ook weer opgebouwd.

Het bos is in de jaren dertig aangeplant.

We gaan linksaf het fietspad van de Oranjeweg op.

De Oranjeweg is aangelegd in de periode 1940-1945 door de Duitsers. De stenen waren oranje-rood van kleur en de mensen noemden het toen "De Oranjeweg".

Het waterleidinggebouw, gebouwd in 1961, heeft samen met het pompstation van Buren heel Ameland van drinkwater voorzien. Nu wordt het drinkwater al jaren met een leiding vanaf het vasteland naar Ameland getransporteerd. Er wordt nu nog beperkt drinkwater opgepompt uit de duinen.

De vuurtoren is ontworpen door Quirinus Harder en vervaardigt door de ijzergieterij Nering Bögel te Deventer. In opdracht van koning Willem III is de bouw begonnen in 1880. Op 10 mei 1881 werd het draaiende licht voor het eerst ontstoken. Het was het eerste groepschitterlicht in Nederland, dat elke 30 seconden drie schitteringen vertoonde. De lichtsterkte werd in 1905 opgegeven als 24.000 kaars. De lichtbron was toen een vierpits petroleum-vlamlicht. In november 1923 werd het licht geëlektrificeerd. De van beneden bekeken draaiende lichtbundels, vijftien in totaal, waren 's nachts een toeristische attractie. In mei 1940 werd deze installatie op bevel van de marine vernield. In juni 1945 werd een hulplicht voor vast licht
aangebracht. Op 28 mei 1952 werd opnieuw een groepschitterlicht van drie schitteringen per 15 seconden ontstoken. De optiek is van de oude Westhoofd op Goeree. De lichtsterkte is nu 4.400.000 kaars.

Rondom de vuurtoren is in 1914-1918 dit eerste stukje bos van Hollum aangeplant. Nu wordt het Marinebosje genoemd.

Op het hoge duin, rechts achter het pompstation, stond de uitkijkkaap. Gebouwd in 1914 en afgebroken in 1940. De kaap werd gebruikt door de vuurtorenbemanning.

Sier aan Zee, is gebouwd op dezelfde plaats als waar de op 7 mei 1996 de afgebrande jeugdherberg 'De Kleine Grie' stond. Jeugdherberg 'De Kleine Grie' werd op 19 mei 1951 geopend. De gebouwen waren in de tweede wereldoorlog in opdracht van de bezetter gebouwd en bestonden uit barakken, een keuken en een gevangenis.

Klène Grieën is de oude naam van het land waar nu “Sier aan Zee” staat.

Bij 'Sier aan Zee' draaien wij en fietsen terug langs het Pannekoekhuis richting dorp.

Het Pannekoekhuis "Onder de Vuurtoren" is gebouwd in de oorlog '40-'45 als paardenstal.

Vroeger was de Blieke een buurtschap van verschillende, verspreid staande woningen/boerderijen, waarvan alleen de boerderij 'De Blieke' nu nog over is (Oranjeweg nr. 40). Het bungalowdorp, waarvan de bouw in 1959 startte, droeg ook de naam 'De Blieke'. Nu Boomhiemke vakantiepark.

Na bungalowpark Qurios en Boomhiemke, eerste weg links, het Jan Roepespad in.

Het huidige Vakantiepark Boomhiemke bestond tot voor een aantal jaren uit verschillende parken met de namen De Blieke, Boomhiemke, Ambousen en Froukehiem.
Boomhiemke (links) is genoemd naar heem (=erf) waar geboomte omheen stond. In 1959 werd de N.V. de Holm opgericht. Zij begon hier het nieuwe tentenkamp en beheerde enkele bungalows. Waar vroeger bouwland was en waar men `s zondags heerlijk naar toe kon wandelen en naar de vruchten kon kijken, staan nu bungalows.

Ambousen (links, naam wordt niet meer gebruikt) is genoemd naar Hambousen, een stuk land.

Froukehiem (links, naam wordt niet meer gebruikt) is genoemd naar Froukje Philippus (1750-1837) die met Barent Paulus Slot of ook wel Barend Paulus Kooy getrouwd was. In 1782 verhuisde het echtpaar van Buren naar Hollum. Barend was "duinmeyer" (is pachter van het Hollumer duingedeelte, waarbij het uiteraard ging om de konijnenvangst). Van dit echtpaar stammen alle Amelanders af met de achternaam 'Kooiker'.

Langs het Jan Roepespad ging vroeger de reddingboot naar de Noordzee. Het pad is genoemd naar Jan Gerrits Roep (1790-1878), die getrouwd was met Klaaske Fopkes Nel. Ook zijn vader woonde in De Blieke.

Recreatiegebouw Duvelshoek is genoemd naar een gebied rechts van de Engelsmanduun.

Recht voor ons ligt de Engelsmanduun.

De Engelsmanduun heette vroeger de "Blieke Duun", tot dat er in 1799 het fregatschip "De Valk" (een Hollands oorlogsschip in Engelse dienst) strandde, waarbij bijna 400 mensen, waaronder 270 Engelsen, verdronken. Veel van deze drenkelingen zijn toen door de Hollumers, bij gebrek aan kisten, begraven in het Bliekeduun. Omdat het grootste deel van de drenkelingen Engelsen waren, werd het duin later 'Engelsmanduun' genoemd. Later hebben inwoners van Ballum sommigen weer herbegraven op de N.W. hoek van het Ballumer kerkhof. Op de Engelsmanduun staat sinds 1999 een herinneringsmonument.

Na het recreatiegebouw 'Duvelshoek' slaan we rechts af het schelpenpad op.
Eerste afslag rechts, de Oosterhiemweg op langs Recreatiepark Koudenburg en de golfbaan richting Hollum.

Koudenburg is genoemd naar de familie Minne Koudenburg die hier vroeger een grote boerenschuur en veel land bezat. Later kocht J.T. Zwart de schuur, en woonde hier nog enige tijd. Na het overlijden van J.T. Zwart, in 1804, is de grote boerenschuur voor afbraak door een Fries gekocht voor ƒ1960,-. Van het materiaal is in Stiens een herberg gebouwd met de naam 'Koudenburg'.

Golfbaan Ameland ligt in het Oosterhiem, vroeger was dat allemaal bouw- en weiland.

De grond waar nu "Hotel-Resort Amelander Kaap" op is gebouwd heette vroeger 't Gèèl.

Bij de rotonde linksaf, het fietspad van de Verbindingsweg op, richting Ballum.

Vroeger was de naam van deze weg 'Nijnepâd'. De weg tussen Hollum en Nes is in 1892 bestraat.

Eerste weg rechts. De Pietje Miedeweg op.

De weg Hollum/Ballum voerde door de miede en moest de zeekering kruisen middels een trap (over de dijk). Men noemde dat toen de Hollumer Trap.

Hoek Ridderweg/Pietje Miedeweg. Deze wiel is veroorzaakt tijdens een stormvloed, omdat er op deze plaats een dijkdoorbraak heeft plaats gevonden. Door de kracht van het zeewater ontstond er een diep gat dat 'Wiel' genoemd wordt. Omdat de naam ook wel wordt uitgesproken als 'Abmastrienewiel' is niet met zekerheid te zeggen naar wie deze wiel genoemd is.

We vervolgen onze fietstocht en steken de Ridderweg over. We gaan de derde weg rechts: de Lombokweg.

De Lombokweg is genoemd naar 'de Lómbók' en loopt ten zuiden van de oude zeedijk.

Onder de ijsbaan (einde weg links) bevindt zich de oude vuilnisbelt van Hollum. De vuilnisbelt werd ook wel 'Rommelhok' genoemd.

Rechts ziet u De Lómbók . Op 23 december 1894 is door een hevige stormvloed de oude zeedijk ten oosten van de Reeweg doorgebroken en is de wiel geslagen. Het wiel is genoemd naar de toen heersende oorlog op Lombok in Nederlands Oost-Indië.

Op de T-splitsing kijken we links de Reeweg in.

Dit is de weg naar de Hollumer Rede. Dit was de belangrijkste toegangsweg van het dorp. Men reed hier met wagens om 's zomers de families van het vrachtschip te halen, om de mannen en jongens naar de loggers te brengen, maar ook om wagens vol vracht te lossen en lege wagens te laden. Ook de vis van de vissersboten kwam via deze weg het dorp binnen. Dat deze weg belangrijk was, blijkt uit het feit dat de weg tegelijk met de Zuiderlaan en de Burenlaan in 1911 bestraat is.

De Leenewiël en Aljewiël liggen ten zuid-westen van de Reeweg, achter pand Zuiderlaan nr. 1. Deze wielen zijn genoemd naar vader Leendert (1786-1864) en zoon Arjen (1815-1900) Stender.

Johannes Tjalling Swart had van 1785 tot 1802 een houtzaagmolen bij de Leenewiël. In 1802 is de molen afgebroken, verkocht naar Deventer en daar weer opgebouwd.

Voordat de dijk in 1913-1915 werd aangelegd lagen hier de dijkjes van plm. een meter hoog, om het water te keren.

We fietsen rechtsaf de Zuiderlaan in. In 1911 werden de Zuider- en Burenlaan als erste bestraat.

Op deze plaats stond vroeger een woonhuis met daarachter een boerderij. In de voorkamer van deze woning was een café. Als men het dorp in kwam stond op een uithangbord 'Ei Ei de eerste stuiver is voor mij' en als men het dorp uitging stond er op een uithangbord 'Ei Ei de laatste stuiver is voor mij'.

Appartementen complex 'De Hoop' was vroeger café 'De Goede Verwachting'.
De eerste plek vanuit het zuiden waar het dorp iets hoger ligt heette vroeger Ea'ste Hooch

Stop op het kruispunt en bekijk eerst de navolgende punten.

Het Kerkepad links werd ook wel Ea'tes Reed genoemd naar Eit de Jong (1842-1912). Ging men hier het dorp uit, dan ging men 'Ea'tes-uut'.

De Ned.Herv. Kerk is de vierde kerk op dezelfde plaats. De eerste drie waren katholieke kerken. De derde katholieke kerk werd in 1569 verwoest door de watergeuzen. In 1678-79 werd de tegenwoordige protestantse kerk gebouwd. Ter ere daarvan zijn er 36 gebrandschilderde ramen, van de eilander burgemeesters e.d., ingezet. De toren diende als baken voor de scheepvaart en werd als eerste in de provincie Friesland met subsidie van de Provinciale Staten in 1895 gerestaureerd. Naast de Gotische tracering (spitsbogen) vinden we in de toren nog de Romaanse rondbogen terug. Het zadeldak van de toren is nu gedekt met gebakken pannen, maar vroeger waren het leien. Op de toren waren aan vier zijden houten uurwerkplaten aangebracht met in de toren een opwindbaar uurwerk, thans nog te zien in het museum "Sorgdrager". De zuidgevel van de kerk is opgetrokken uit gele kleisteen, een teken dat vooral deze gevel in 1678 geheel hersteld is. De noordgevel van de kerk bestaat nog uit een groot formaat baksteen. Vermoedelijk is deze steen afkomstig van de derde kerk, welke in de dertiende eeuw gebouwd moet zijn. Onder het spitsbogenvenster vinden we boven de noordingang nog een Romaanse rond- of korfboog. De nu houten raamstijlen waren vroeger nog geprofileerde baksteen. In 1994 zijn er 6 duplicaat glas-in-lood ramen geplaatst. In september 1994 bestond het bijzonder mooie orgel 100 jaar.

Na de bestrating van de Zuider- en Burenlaan (1911), de aanleg van de dijk om Hollum en Ballum en de mobilisatie in de eerste wereldoorlog 1914-1918 hadden de bewoners van café "de Welvaart" zoveel geld verdiend met kostgangers e.d., dat ze besloten het café te verbouwen. Daarna gaven ze het café de naam "De Welvaart".

Op het kerkhof staan diverse mooie oude grafstenen uit de tijd van de commandeurs, nu monumenten. B.v. aan de noordkant 12.26 Hans Barents, 13.3 Sippe Douwes en 19.29 en 19.30 Rink Bottes Visser en Antje Meinderts. Aan de zuidkant 1.7 H.D. Kat, 10.2 Barend Hansz. en 10.1 zijn vrouw Antje Luytjes, 11.20 Eltiens Scorts (achter kant), 19.1 Doeke Wiggeles en 24.15 W.P. Wijnberg. Bekijk ze eens, ze zijn de moeite waard.

We fietsen verder rechtsaf de Oosterlaan in

Stap op de kruising weer even af.

De commandeurswoning van Museum Sorgdrager op de hoek Oosterlaan-Herenweg is in 1751 gebouwd in opdracht van kapitein Pieter Cornelis Sorgdrager (1719-1798).

De pastorie op nr. 32 is van de Doopsgezinde gemeente.

Aan de Herenwegzijde van het pand Tussen Dijken nr. 2 was vroeger de vergaderplaats van de landbouwers van Hollum. Het wordt 'De Kêkelburen' genoemd.

Achter Tussen Dijken nr. 1 stond van 1857 tot 1923 de kerk van de Gereformeerde gemeente, gebouwd in 1742 door de Waterlandse gemeente ook wel Blauwe Schuur gemeente genoemd. Vanaf 1854 werd het gebruikt als pakhuis voor de strandvonderij. Na 1923 is de kerk afgebroken. Er staat nu nog een klein stukje muur van de oude kerk aan de Tussen Dijken. In 1923 heeft de Gereformeerde gemeente een nieuwe kerk gebouwd aan de Westerlaan.

Tussen Dijken is genoemd naar de oude dijkjes, water en veekeringen, die hier om het dorp lagen.

Het pand op Tussendijken nr. 1 is begin 1900 voor ƒ 3.885,- gebouwd en is vroeger gebruikt als pastorie van de Gereformeerde kerk. Het wordt nu de Blauwe Schuur genoemd naar de afgebroken kerk die er achter heeft gestaan.

We fietsen weer verder linksaf de Herenweg in.

De Heren van Ameland woonden in Ballum. Via de Herenweg kwamen zij het dorp Hollum binnen.

Het Museum Sorgdrager vertelt over het ontstaan en de geschiedenis van het eiland, de bevolking, kleding, beroepen, inrichting van huizen enz.

Op deze plaats hield de Gemeente van de Oude Vlamingen, ook wel Jan Jacobs gemeente genoemd, haar diensten. Sinds 1854 is dit de enige Doopsgezinde kerk in Hollum. In genoemd jaar zijn de Waterlandse gemeente en de gemeente van de Oude Vlamingen opgegaan in de 'Doopsgezinde Gemeente Ameland'. Deze is in 1882 opgesplitst in drie gemeenten namelijk Hollum, Ballum en Nes. Vanaf 1992 zijn de drie gemeenten weer verenigd in één 'Doopsgezinde Gemeente Ameland'.

De oude vermaning, gebouwd in 1708, die op deze plaats stond is in 1868 afgebroken. Tijdens de afbraak vond men een pot met gouden en zilveren munten ter waarde van ƒ 800,-. De vinder en de kerk kregen ieder ƒ 400,-.

In 2010 hebben de beide gemeenten de “Federatie Doopsgezind Gereformeerd Ameland” opgericht.

Op nr. 12 staat een mooie commandeurswoning. In de volksmond 'het Dassenhuis' genoemd. Het huis is in 1779 gebouwd in opdracht van kapitein Andries Klasen Das (1734-1820). De achternaam Das is op Ameland uitgestorven. Deze kapiteinswoning heeft links boven in de gevel een klein venster. Vroeger was dit open, met aan de binnenkant een luikje. Dit venster diende als overdrukventiel bij storm. Bij storm deed men aan de lijzijde het luikje open, zodat de overdruk weg kon. Daardoor bleven de dakpannen op het onbeschoten dak liggen.

Op de Driesprong was vroeger, ter hoogte van het aanplakbord, midden in de weg een brandput.

In het gebouw op Burenlaan 41 was tot 1971 de christelijke lagere school gevestigd. De school was in 1898 gebouwd en kreeg als eerste in Nederland de naam Koningin Wilhelmina School.

Burenlaan nr. 43 was vroeger het huis van de hoofdonderwijzer. Op deze plaats heeft één van de laatste houten huizen van Hollum gestaan. Nu zijn beide gebouwen een eet- en drinklokaal met de toepasselijke naam De Griffel.

Op de Driesprong gaan we rechts.

Op Westerlaan nr. 2 was vroeger een bakkerij gevestigd. Specialiteiten van de Amelander bakkers waren: bladjes, sûkermantkes, kaaksen en roggebrood. Zo'n 80 jaar geleden waren er 8 bakkers in Hollum, dus u kunt wel begrijpen dat ze allemaal neven inkomsten moesten hebben.

We rijden nu rechtdoor de Schoolstraat door.

Vroeger heette de Schoolstraat Lolkepad.

Op Schoolstraat nr. 6 stond tot 1925 de handkracht melkfabriek. Boeren met minder dan 10 koeien vormden de basis voor de in elk dorp zijnde fabriekjes. Toen het thuiskarnen bezwaarlijk begon te worden werd ook in Hollum, in 1904, een boterfabriekje opgericht. Het initiatief om van handkracht over te gaan op een grotere machinale fabriek slaagde in 1925: de Coöperatieve Zuivelfabriek van Hollum, Ballum en een gedeelte van Nes.

Na 1943 werd het de fabriek van het hele eiland. De fabriek heeft van 1925 tot 1977 gestaan aan de noordkant van Hollum. Tegenwoordig is bouw- en tuinmarkt Theo Faber er in gevestigd. De naam van de straat herinnert nog aan de melkfabriek n.l. 'Fabrieksweg'.

De school is in 1984 gebouwd op de plaats waar de oude school gestaan heeft. De oude school was gebouwd in 1877.

We rijden nu rechtdoor de Johan Wilhelm Burgerstraat naar het Zwaneplein.